Ulusal Hava Kalitesi İzleme Ağı Nedir ve Neyi Amaçlar?
Kentlerde refahın belirlenmesinde önemli rol oynayan hava kalitesi, insan sağlığını doğrudan etkilemektedir. Bundan dolayı sistematik olarak uzmanlar tarafından izlenir ve endeksler yardımı ile de değerlendirilir. Hem insan yaşamı hem de çevre sağlığı için elde edilen ölçüm sonuçlarına göre bazı önlemler alınır. Türkiye’nin hava kalitesi Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından Ulusal Hava Kalitesi İzleme Ağı ile izlenmektedir. Böylece modern yaşamın sebep olduğu hava kirliliği izlenerek bilgilendirilmenin sağlanması amaçlanır. Bireyler doğru ve anlaşılır bilgiye her kirletici için ayrı ayrı düzenlenen farklı tanım ve renkler ile ulaşabileceği gibi kirleticilerin konsantrasyonlarına göre yapılan iyi, orta, kötü ve tehlikeli şeklindeki derecelendirmeleri inceleyerek de ulaşabilir.
Hava Kirliliğine Sebep Olan Kirleticiler için Hava Kalitesi İndeksi
Hava kalitesi indeksinin hesaplanmasında beş temel kirletici göz önünde bulundurulur. Bu kirleticiler arasında partikül maddeler (PM10), kükürtdioksit (SO2), karbonmonoksit (CO), ozon (O3) ve azot dioksit (NO2) yer alır. Etrafımızı saran bir gaz karışımı olan hava, insanoğlunun hayatını devam ettirebilmesi için önemlidir. Dolayısıyla hava kalitesi, insanların sağlığını önemli ölçüde etkileyebilmektedir.
Partikül maddelerin ana kaynağı olarak ikincil kimyasal reaksiyonlar, tarım ve sanayi olarak gösterilirken karbonmonoksitin ana kaynağının taşıt emisyonları olduğu belirtilir. Renksiz ve yanmayan bir gaz olan kükürtdioksitin ana kaynağı içerisinde fosil yakıtlarının yanması yer alır. Ozon ise uçucu organik bileşiklerin güneş ışığı ile değişiminden kaynaklanabileceği gibi trafikte oluşan azot dioksitlerden dolayı da kaynaklanabilir. Reaktif bir gaz olan azot dioksitin temel kaynağı olarak ısıtma, güç üretimi ve araçlardaki motorlar gibi yakma süreçleri gösterilir.
Hava Kirliliğinin Nedenleri Nelerdir?
En önemli çevre sorunları arasında bulunan hava kirliliği, sanayileşme ve hızlı nüfus artışına bağlı gelişebilir. Çarpık kentleşme, bina ve nüfus yoğunluğu ya da şehirlerin topoğrafik yapısı da kirlilik nedenleri arasında yer alır. Fakat ülkemizdeki kirlilik genel olarak sanayi ve motorlu taşıtların yanı sıra ısınmadan kaynaklanır. Bu kirliliklerin doğru ölçülmesi için oluşturulan politikalar doğrultusunda her ildeki ölçüm istasyonlarında mevcut hava kalitesi izlenir. Elde edilen ölçüm verilerinin eş zamanları olarak yayınlanması sağlanır.
Hava Kirliliğinin Sağlığa Zararları Nelerdir?
Hava kirliliğinin sağlığa zararları fiziksel anlamda pek çok açıdan insan sağlığını olumsuz yönde etkilemektedir. Kötü hava kalitesi solunum yolu hastalıkları, kalp problemleri, astım, vücut direncinde azalma ya da göz ve burunda irritasyon gibi sorunlara sebep olabilir. Dolayısıyla temiz bir hava için bazı sorumlulukların yerine getirilmesi tavsiye edilir. Hava kirliliği, ulaşım aracı olarak bisikletin ya da toplu taşıma araçların tercih edilmesi ile azaltılabilir. Fosil yakıt yerine rüzgar ve güneş enerjisi kullanılabilir. Araçların bakımlarının zamanında yapılmasına özen gösterilebilir. Kullanılmadığı takdirde ışıkların ve elektrikli aletlerin kapatılması ile hem enerji tasarrufu sağlanır hem de hava kirliliği azaltılabilir.
