Ozon (O3), bir molekül olup üç oksijen gazından oluşmaktadır. Bu gaz atmosferin hangi katmanında bulunduğuna göre insan sağlığı için iyi ya da kötü olabilir. Zira O3 gazı, stratosferik katmanda bulunmakla beraber çoğunlukla iyidir. Stratosfer 35 km kalınlığında olup ozon tabakasının doğal olarak bulunduğu katmandır. Bir kalkan görevi gören O3, Dünya’nın güneşten gelen ultraviyole ışınlarından korunmasına yardımcı olur. İnsan sağlığı için zararlı olan O3 ise dünya yüzeyine en yakın katman olan troposferde bulunmaktadır. Bu tabakanın yere yakın kısımlarında bulunan ozon, troposferik ozon olarak adlandırılmakta ve kötü huylu ozon olarak bilinmektedir. Çeşitli faktörlerden dolayı oluşan ozon kirliliği insan sağlığı için tehdit unsuru olup sağlık problemlerine sebep olabilir. Peki tam olarak ozon kirliliği nedir ve nasıl oluşur?
Troposferik Ozon Kirliliği Nedir?
Sağlık için tehdit edici unsur olan ozon kirliliği, çevre üzerine bıraktığı zararlı etkilerinden dolayı zararlı bir hava kirleticisidir. Peki ozon kirliliği nasıl oluşur? Troposferdeki ozon genellikle insan yapımı kaynakların sebep olduğu kirleticilerin atmosferik reaksiyonu sonucu oluşur. İnsan kaynaklı aktiviteler arasında yer alan motorlu araçlar, ticari ve endüstriyel aktiviteler sonucu çıkan azot dioksit, kötü huylu ozon kaynakları arasında bulunmaktadır. Uçucu organik bileşikler de ozon öncül kirleticiler arasında olup trafik kaynaklı olabilmektedir. Ozon kirliliğine neler sebep olur sorusu bu şekilde cevaplanabilir. Bununla birlikte karbonmonoksit ve metan gazları da ozon oluşumunun nedenleri arasında yer alır. Yer seviyesine yakın oluşan ozon kirliliği, soğuk günlerde yüksek seviyelere yükselebilir ancak özellikle artan sıcaklıklar ile birlikte yer seviyesi ozon kirliliğinin artış gösterebileceği dile getirilir. Kentsel alanlarda sıklıkla görülen ozon kirliliği rüzgardan dolayı kırsal bölgelere de taşınabilir. Belli seviyeyi aşan ozon kirliliği farklı alanlarda olumsuz etkiye sahip olduğu için ozon kirliliği nasıl giderilir, konusu için birçok çözüm önerisi mevcuttur.
Tehdit Unsuru Ozon Kirliliği Nasıl Giderilir?
Ozon, iklim, sağlık, tarım ve ekosistem üzerinde birçok olumsuz etkiye sahiptir. İklim üzerindeki etkileri arasında radyasyonu emdiği ve güçlü sera gazı etkisi gördüğü dile getirilir. Ekosistem üzerinde ise bitkilerin büyümesini yavaşlattığı ve tohum üretimini engellediği ifade edilir.Bundan dolayı tür çeşitliliğinde kayıplar oluşabileceği gibi habitat dengesinde de değişiklikler meydana gelebilir. Her yıl tahmini olarak bir milyon kişinin erken ölümünden sorumlu tutulan ozon kirliliği astımdan öksürüğe, nefes darlığından baş ağrısına kadar pek çok sağlık sorununa da neden olabilir. Bundan dolayı ozon kirliliği nasıl giderilir sorusu cevaplanması gereken önemli bir konu olarak öne çıkar.
- Ozon kirliliğini önlemek için hem trafik hem de sanayi kaynaklı kirleticilerin önlenmesine yönelik tedbirler alınabilir. İnsanların toplu taşımayı kullanması teşvik edilebilir. Bu şekilde araç emisyonlarından kaynaklanan hava kirliliği azaltılabilir. Emisyonların kontrol altında tutulması için araçların periyodik kontrollerinin yapılması sağlanabilir. Kullanıcıların temiz yakıt kullanması teşvik edilebilir.
- Enerji santrallerinde emisyon salınımını azaltabilmek adına düşük azot dioksit emisyonuna neden olan yakma kazanları tercih edilebilir.
- Uçucu organik bileşiklerin temel kaynakları arasında boya ve çözücü kullanımları yer alır. Bu emisyonların azaltılması için su bazlı boyalar kullanılabilir ve çözücü kullanımında azaltılmaya gidilebilir. Püskürtücü boya yerine duvarları fırça ile boyamak boyanın havaya dağılmasını önleyebilir. Dolayısıyla hava dostu ürünlerin tercih edilmesi ozon kirliliği nasıl giderilir sorusuna verilebilecek bir cevaptır.
