Hava insanın hayatta kalması için gerekli olan temel unsurdur. Özellikle iç mekanlarda temiz hava solumak sağlık söz konusu olduğunda çok önemli olmaktadır. Gün içerisinde bir insanın ortalama 17 bin 280 ila 23 bin 40 kez nefes alıp verdiği düşünüldüğünde kapalı alanlarda temiz havanın önemi daha da artıyor. İç mekanda hava kirleticilerine maruz kalmak sağlık risklerinin artmasına neden olurken solunum yollarını etkileyen alerjilerinde ortaya çıkmasına neden olabilir. Kapalı ortamlarda hava temizleyici kullanımı ortam hava kalitesini artırmak için üstün özelliklerle donatılmış bir tür cihazdır. Dolayısıyla iç mekan havasının olabildiğince temiz olmasına imkan tanıyarak potansiyel risklerin minimum düzeyde olmasını sağlar.
Kapalı Alanlarda Temiz Havanın Önemi Nedir?
Dünya Sağlık Örgütü’ne göre kapalı hava kirliliği yılda 3,8 milyon kişinin ölümüne neden olmaktadır. İnsanların günlük aktiviteleri esnasında iç ortam hava kalitesini etkileyen faktörler biyolojik kirleticiler, kimyasal kirleticiler ve partiküller olarak sıralanabilir.
Biyolojik kirleticiler bakteri, küf, toz akarları, hayvan tüyleri, polen ve hamamböceği alerjenlerini içerirken kimyasal kirleticiler arasında Uçucu Organik Bileşikler (Volatile organic compounds – VOCs) bulunmaktadır. Çeşitli yerlerde sayısız şekilde insan yapımı ve doğal olarak oluşan kimyasal kirleticiler arasında tütün dumanı, iç mekanda bulunan halılar, mobilya ve duvar ya da zemin kaplamaları, temizlik ürünleri, karbon monoksit ve nitrojen dioksit gibi gazlar yer almaktadır.
Partikül (Particulate Matter – PM) maddeler ise havada asılı kalan parçacıklar olup katı partiküllerin ve sıvı damlacıkların karışımını ifade eden bir terimdir. Partikül maddelerin iç mekan sayıları dış mekan sayılarına göre fazla olabilmektedir. Bununla birlikte bazen solunabilir olması akciğer ve kalbi etkileyerek ciddi sağlık sorunlarına neden olan faktörler arasında yer alır. Yapılan araştırmalar neticesinde yemek pişirme ve sigara içmek iç ortamdaki hava partiküllerinin kaynağı olarak görülürken bu ince parçacıkların mutfaktan oturma odasına ve binanın diğer alanlarına yayılabileceği ve sağlık üzerinde olumsuz etkiler bırakabileceği ihtimali de vardır.
Hava temizleme cihazları çok katmanlı filtreleme sistemlerine sahip olduklarından dolayı kapalı alanlardaki hava kalitesini iyileştirebilme özelliklerine sahiptirler. Peki hava temizleyicisi nedir? Hava temizleyicisi ev ya da iş yeri gibi kapalı alanlardaki soluduğunuz havayı daha güvenli hale getirmesi için gelişmiş teknolojiler kullanılarak tasarlanan ve parçacıkların %99’a kadarının temizlenmesini sağlayan cihazlardır. Havadaki zararlı partikülleri ortamdan uzaklaştırmak için dahili fan sistemine sahiptirler. HEPA filtreli hava temizleyiciler 0,3 mikron boyutundaki ve daha büyük partikülleri %99,7 gibi büyük bir oranda tutabilir. HEPA filtreler bir hava temizleyicisinin en önemli bileşenlerindendir. Dolayısıyla bulunduğunuz iç mekan ortam kirliliğini kapalı ortamlarda hava temizleyici kullanımı ile azaltabilirsiniz.
Hava Temizleyici Kullanım Alanları ve Sağlık Üzerindeki Etkileri
Hava temizleyicinin sağlık üzerindeki etkilerine geçmeden önce hava temizleyici nerelerde kullanılır sorusunu yanıtlayalım. Kısa süreli kullanımı ile dahi etkisini hissettirerek sağlıklı ortamlar oluşturan hava temizleme cihazları birçok alanda kullanılabilir. Hava temizleyici kullanım alanları arasında evler; oturma odası, salon ve yatak odası gibi çeşitli mekanlar yer almaktadır. Ayrıca ofislerde ve okullarda havayı temizlemeyi sağlayan en yaygın sistemler yine hava temizleyicileridir. Hava temizleme cihazları, alerjileri ve astım hastalarının rahatsız olduğu partiküllerin ortamdan kaldırılmasını sağlayarak nefes almalarını kolaylaştırır. Kapalı ortamlarda hava temizleyici özellikle en çok zaman geçirdiğiniz alanlara yerleştirilebilir. Sizi rahatsız etmeyecek şekilde ve perde gibi eşyaların hava akışını engellemeyeceği alanlara konumlandırmayı düşünebilir ve olumlu etkilerini hissedebilirsiniz.
Bir yıl süren bir araştırma için kedi ve köpek alerjenlerine duyarlı 30 yetişkin astım hastanın yatak odası ve oturma odasına HEPA filtreli hava temizleme cihazları konuldu. Grup içerisinde yer alanlar ayrıca haftada iki kez siklonik elektrik süpürgesi kullandı. Tedavi grubundaki kontrollere göre astım hastalarında istatiksel olarak iyileşme görülürken alerjen seviyelerinde de iyileşme gözlemlendi. Evinizde HEPA filtre kullanarak alerjilerinizin daha da kötüleşmesine neden olacak parçacıkların çoğunu temizleyebilirsiniz. Fakat mümkün olduğunca çoğu alerjen kaynaklarından kurtulmak için halı, yatak takımları ya da koltuk gibi alanların temiz tutulması da oldukça önemlidir. Yapılan başka bir araştırma sonucuna göre astımlı çocukların yatak odasına yerleştirilen HEPA hava temizleyicileri ortamda bulunan partikül maddelerini azaltmıştır.
Trafik Kirliliğine Özgü Partikül Kirleticileri Azaltmak İçin Kapalı Ortamlarda Hava Temizleyici Kullanımı
Trafik, dış hava kirliliğinin önemli bir kaynağı olarak görülürken trafik ile ilgili hava partikülleri arasında yer alan aerosol partikülleri PM 2.5’in önemli bir bileşenidir. PM 2.5’in ana kaynağı ise trafik kirliliğine maruz kalan metropol alanlarındaki motorlu taşıtlar olmaktadır. Trafik ile ilgili partiküller ise otoyol yakınlarındaki binalara sızarak bina içinde yaşayanların sağlık sorunları yaşamasına neden olabilir. Dış hava kirliliğinin iç mekan hava kalitesini etkilemesi kapalı alanlarda temiz havanın önemini vurgulamaktadır. Özellikle iç mekan hava kalitesinin olumsuz etkilenmesiyle aeroalerjen duyarlılığı artabilir. Aeroalerjen, alerjik reaksiyonun tetiklenmesine sebep olan polen ya da spor gibi olan havadaki herhangi bir maddedir. Otoyol yakınlarında yaşayıp bu tarz partiküllere maruz kalanlarda kardiyovasküler hastalık riskinin arttı görülürken mevcut astım hastalarının semptomları da tetiklenebilir. Trafik yakınlarında yaşayan evlerde yapılan araştırmalarda hedef partiküller trafik kirliliğine özgü olsa da ortamdaki hava kirleticiler trafik ile ilgili olan PM 2.5 ve Ultra ince parçacıklar (Ultrafine Particles – UFP) değildi. Fakat hava temizleyiciler ile ilgili yapılan değerlendirmeler yüksek verimli HEPA filtreli hava temizleyicilerinin polen ve mantar sporlarının ortam havasından uzaklaştırmada etkili olduğunu göstermiştir.
Yapılan sonraki araştırmalar ise HEPA hava temizleyicilerinin çalıştırılması ile siyah karbon (Black Carbon – BC ) ve PM 2.5 olarak ifade edilen trafik ile ilgili aerosol parçacıklarının önemli ölçüde azaldığını göstermiştir. Kısacası yapılan çalışmalarda siyah karbon ve PM 2.5’in iç mekan fraksiyonunda HEPA temizleyici ile önemli ölçüde azalma olduğu gözlemlenmiş ve çalışmalar siyah karbonun HEPA filtrasyonundan etkilendiğini göstermiştir.
Kapalı Ortamlar İçin Hava Temizleyici Seçimi
Partiküllerin filtrelenmesini sağlayarak temiz bir hava kalitesi oluşturan hava temizleyiciler, sağlığı tehdit eden faktörlerin azalmasına yardım eder. Kapsamlı temizleme özelliklerine sahip hava temizleyiciden maksimum verim alabilmek için kullanacağınız alanın boyutuna göre almalısınız. Kapalı ortamlarda hava temizleyici kullanımı iç ortam havasını iyileştirebilecek donanımlara sahip olmalıdır. Bunun için HEPA filtreli portatif bir hava temizleyicisi tercih edebilirsiniz. Ofis ortamında kullanmayı düşünüyorsanız ya da evcil hayvan sahibiyseniz, seçeceğiniz cihazın kullanmak istediğiniz alan için uygun olduğuna dikkat etmelisiniz. Kapalı alanlarda temiz havanın önemini hissettiren aktif karbon filtrenin kullanıldığı bir hava temizleme cihazı ile ortamdaki gaz kirleticilerin ve kokuların büyük oranda azalmasını sağlayabilirsiniz. Uçucu Organik Bileşikler (VOC’ler) için aktif karbon filtreli bir kapalı ortam hava temizleyici tercih edebilirsiniz. Ayrıca daha yüksek çalışan fan hızları filtreden daha fazla havanın geçmesini sağlayarak bakteri ve partiküllerin sağlığınızı tehdit etmesinin önüne geçecektir. İyonizerli, koku giderici ya da hepa filtreli faydalı ve kullanışlı hava temizleme cihazları arasından size en uygun olanı seçerek hayat kalite standartlarınızı artırabilirsiniz. Kapalı ortamlarda hava temizleyici kullanımı ile sağlıklı yaşam alanları oluşturabilirsiniz.
Kaynakça:
https://blog.epa.gov/2014/04/28/how-many-breaths-do-you-take-each-day/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7215772/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3165134/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6188808/
https://www.epa.gov/sites/production/files/2018-07/documents/guide_to_air_cleaners_in_the_home_2nd_edition.pdf
