Günümüzde sanayileşme ve nüfus artışı ile birlikte kirleticilerin konsantrasyonu artabilmektedir. Eskiye oranla iç mekanlarda geçirilen zamanın da artmasıyla bina sakinleri yetersiz havalandırmanın olduğu mekanlarda iç mekan kirleticilerine maruz kalmaktadır. Dolayısıyla insan sağlığına zararlı partiküllerin solunan havadan uzaklaştırılması gerekir. Hava kirliliği çevresel sağlık risklerinden biri olmaya devam ederken iç mekan hava kirliliğinin sebep olacağı hastalıkların ve rahatsızlıkların minimum derece olmasını sağlamak için hava temizleme cihazları tasarlanmaktadır. Hava temizleme cihazları arasında yer alan hepa filtreli hava temizleyici cihazları, iç mekan hava kalitesini iyileştirmek için önerilen stratejiler arasında yer alır.
Hepa Filtre Nedir?
High Efficiency Particulate Arresting açılımına sahip olan HEPA’nın Türkçe karşılığı Yüksek Etkinlikte Partikül Yakalayıcı olmaktadır. Hepa filtre nedir sorusuna bir tür mekanik hava filtresi olup küçük parçacıkları etkili bir şekilde çekebilen yüksek verimli ve büyük kapasiteye sahip partikül emici bir filtredir şeklinde cevap verebiliriz. Belirli verimlilik seviyelerini karşılan HEPA, farklı şekillerde sınıflandırılabilmektedir.
True Hepa Filtre Nedir?
True Hepa filtre, 17-20 MERV arasında derecelendirilen ve havada bulunan 0,3 um boyutundaki küçük partikülleri %99,97 gibi büyük bir oranda yakalayabilen mekanik filtredir. MERV olarak bilinen “Minimum Verimlilik Raporlama Değeri” hava filtrelerinin performansını gösterir. MERV derecesinin yüksekliğinin artmasıyla filtrenin de verimliliği artar. Yani yüksek dereceli filtreler havadaki partikülleri yakalamada etkilidir. Hepa filtreli hava temizleyici ile toz akarlarından evcil hayvan kepeğine küf ve polenden bakterilere kadar birçok partikül filtrelenebilir.
HEPA14 nedir?
HEPA14 hassas ortamlara kullanılan ve partikülleri %99,995 oranında filtreleme verimliliğine sahip filtredir. Hava temizleyicilerde kullanılabilen HEPA14, çok katmanlı karbon filtreleri ile birlikte sigara içme kabinlerinde partikül filtre olarak da kullanılabilmektedir.
HEPA Filtre Ne İşe Yarar?
Havada göremediğimiz ancak vücudumuzda tahrişe neden olarak öksürük nöbetleri, burun akıntısı, hapşırma, baş ağrısı ve alerjik reaksiyonları tetikleyebilecek birçok parçacık bulunur.
İç mekanlarda bulunması muhtemel olan alerjenler ise aşağıdaki gibidir:
- Toz ve kir
- Polen
- Toz akarı
- Küf ve küf sporları
- Evcil hayvan kepeği
- Bakteriler
Hepa filtreli hava temizleyici polen, toz, kir, bakteri ve nemi yakalayabilecek özellikte olup tahriş edici maddelerin bulunduğunuz alanda daha az yayılmasına izin verir. Kirleticilerin iç mekanda azaltılmasını sağlayarak solunum alanlarını sağlıklı hale getirebilmektedir. HEPA filtreler iç mekanda bulunan kirleticileri azaltacağından dolayı özellikle alerjiler ve astım hastalarının semptomlarında azalma sağlanabilir.
Astım Hastalarının Semptomlarını Azaltabilir
Astım, hem solunum yollarını tıkayan hem de nefes almayı zorlaştıran kronik bir hastalık olup kimileri için ufak bir rahatsızlık iken kimileri içinde hayatını tehdit eden ataklar şeklinde olabilir. Astım hastalığının semptomları kontrol edilebilir.
İç mekanlarda astımı tetikleyebilecek birçok faktör vardır. Fakat kötü hava kalitesi bazı astım hastalarının semptomlarını tetiklemekle kalmaz aynı zamanda küçük çocuklar gibi hassas kişilerde astım belirtilerini başlatabilir ya da durumun ağırlaşmasına neden olabilir. Astım şiddetini değiştiren iç mekan hava kirleticilerinden bazıları şu şekildedir:
- Partikül madde (PM) : Partikül madde havada bulunan katı ve sıvı parçacıkların karışımını ifade eden bir terim olup ana bileşenleri arasında sülfat, nitrat ve ağır metaller gibi maddeler bulunur. İç mekan seviyeleri dış mekana göre fazla olabilmektedir. Buna bağlı olarak da ciddi sağlık etkilerine neden olabilmektedir. PM’nin bina içerisinde yayılma nedenleri arasında ise yemek pişirme, sigara içme ve makine çalıştırma gibi etmenler yer alır.
- Tütün dumanı: Tütün dumanındaki 70’den fazla madde kansere neden olabilirken birçoğu da akciğer ve solunum yollarını tahriş edebilir. İkinci el duman (Secondhand Smoke) ciddi sağlık sorunlara neden olabilir ve çocuklarda astım krizlerinin tetikleyebilir.
- Azot dioksit: Azot dioksitin kaynakları arasında ısıtıcılar ve pişirme ocakları, gaz sobaları ve tütün dumanı gibi faktörler bulunmaktadır.
- Haşereler: Haşereler arasında hamam böcekleri, karıncalar ya da fare ve sıçanlar gibi kemirgenler sayılabilir. Hamam böceği alerjisi sık görülen alerjiler arasında yer alır. Alerjisi olan astım hastalarının ataklarını tetikleyebilirler. Alerji belirtileri arasında burun akması, hapşırma, öksürük, gözlerde kızarıklık ya da nefes darlığı gibi kişiden kişiye değişen semptomlar görülebilir.
- Evcil Hayvanlar: Özellikle astım hastalarının tüylü evcil hayvanlara karşı alerjisi olabilmektedir. Evcil hayvan alerjisine neden olan faktörler arasında ise evcil hayvanın idrarındaki, tükürüğündeki veya kepeğindeki zararsız proteinler sayılabilir.
- Küfler: Küf alerjisi burunda kaşıntı, gözlerde sulanma ve kaşıntı ve hapşırık gibi belirtilere sebep olabileceği gibi astım şikayetlerinin de sebepleri arasında bulanabilir. Küf bir tür mantar olup gözle görülmez fakat havada uçuşarak yayılabilir. İç mekanlarda nemli alanlarda bulunurlar.
Yapılan bir araştırma sonucuna göre 30 astım hastasının evine yerleştirilen hepa filtreli hava temizleyici, tedavi grubundaki kontrollere göre istatiksel anlamda iyileşme sağladı. Yapılan bir başka çalışma da hepa filtrelerin sağladığı yararları gözler önüne sermiş. Kedi ve köpeğe duyarlı 36 astım hastası çocukta sahte ve HEPA taşınabilir oda hava temizleyicisi karşılaştırılmış. Karşılaştırma sonuçlarına göre astım hastası çocukların gece semptomları ve burun tıkanıklığı gibi sorunlarında iyileşme olduğu gözlemlenmiş.
İç Mekanda Bulunan Aerosoller Üzerinde Etkilidir
Aerosol, havada ya da başka bir gazdaki çok ince ve ufak katı parçacıkların veya sıvı damlacıkların süspansiyonunu ifade eder. Genel anlamda iç mekanda bulunan aerosoller, birkaç yüz mikrometreye kadar olmak üzere sub-nanometre çapında partiküller şeklinde bulunabilir.
Diş tedavi odalarındaki mekanik havalandırma oranlarını değerlendirmek için yüksek verimli partikül hava HEPA temizleyici ve mekanik havalandırma kullanılmıştır. 10 diş tedavi odasındaki aerosol partiküllerinin konsantrasyonları 3 aşamada değerlendirilmiştir. 5 dakikalık tütsü yanığından sonra, taşınabilir hepa filtreli hava temizleyici çalışırken ve hava temizleme cihazı çalışmaz durumdayken 30 dakikalık bir gözlem sonrası aerosol partiküllerin konsantrasyonları ölçülmüştür. Araştırma sonucuna göre havalandırmanın yetersiz olduğu durumlarda diş tedavi odalarında aerosol partikülleri olabileceği yönündedir. Buna bağlı olarak taşınabilir hepa filtreli hava temizleyici kullanmak diş tedavi odalarındaki aerosol birikiminin azalmasını sağlarken aynı zamanda aerosol gideriminin hızlanmasına sebep olmuştur.
