İç hava kalitesi en az dış hava kalitesi kadar önemlidir. Kirleticilerden bahsedildiğinde çoğunlukla dışarıda bulunan faktörleri düşünsek de yaşadığımız ya da çoğunlukla bulunduğumuz iç mekanların hava kalitesininde sağlığımız üzerindeki etkileri oldukça fazla. Alerjik reaksiyonlar ve astım hastalıkları söz konusu olduğunda iç hava kalitesinin sağlıklı olmasına özen gösterilmelidir. Uzun süre yapılan araştırma sonucuna göre 23 milyon Amerikalının sağlıklı yaşam kalitesini olumsuz yönde etkileyerek solunum yollarını tıkayan ve nefes almayı zorlaştıran astım hastalığının hava kirliliğine maruz kalınması ile bağlantılı olduğu dile getirilmiştir. İç mekanda bulunan toz akarları, evcil hayvanlar ve küf mantarları gibi alerjenler bazı semptomları tetikleyebilirken yapılan araştırmalar hava temizleme cihazlarının bazı belirtlileri azaltabileceğini göstermiştir.
İç Hava Kalitesini Etkileyen Faktörler Nelerdir?
İç hava kalitesi kişinin sağlığını ve refahını etkileyen en temel unsurların başında gelebilir. Zira iç hava kirleticilerinin etkileri hemen hissedilebileceği gibi uzun zaman sonra da etkisini gösterebilir. İç hava kirleticiye maruz kalındığında belli bir süre sonra ortaya çıkan olumsuz etkileri arasında bazı solunum yolları hastalıkları, kalp hastalığı ve kanseri içeren ciddi sağlık sorunları yer alırken kısa süre içerisinde de iç mekandan kaynaklı sağlık riskleri baş dönmesi, yorgunluk, boğaz ya da gözlerde tahriş gibi sağlık sorunlarıdır. Bu tarz sorunlar kısa süreli olup tedavi edilebilir düzeyde olurken bazı iç mekan hava kirleticileri kısa süre içerisinde astım semptomlarının da ortaya çıkmasına sebep olarak ağırlaşmasına ve durumun kötüleşmesine neden olabilir.
Astım tetiklenmesine neden olan faktörler kişiden kişiye değişse de en yaygın tetikleyiciler arasında alerjiler ( Alerjik astım), toz akarları, hamamböceği, polenler, evcil hayvan tüyü gibi faktörler bulunmaktadır.
- Gözle görülemeyecek kadar küçük olan toz akarları en büyük tetikleyiciler arasında bulunmaktadır. Sıcak ve nemli bir evde uzun süre yaşayabilen toz akarları birçok insan için alerjen olup hapşırmadan burun akıntısına ve nefes almada zorluğa kadar farklı reaksiyonların yaşanmasına neden olabilmektedir.
- Dünyanın her yerinde yaşayan hamamböcekleri, iç mekanlarda da ortaya çıkabilmektedir. Sahip oldukları protein alerjik bir bağışıklık reaksiyonuna neden olabilmektedir. Ölü bir hamamböceği bile reaksiyona neden olabilir. Alerjenler astımı tetiklediği takdirde nefes almada zorluk çekebilir, göğüste sıkışma ve ağrı gibi sağlık sorunları ile karşılabilirsiniz. Bunlarla birlikte uyku sorunu yaşayabilirsiniz.
- Bahar alerjisine neden olabilecek polenler de burun akıntısı, burun tıkanıklığı, hapşırma ve kaşıntılı burun, göz ve kulak gibi reaksiyonların en yaygın tetikleyicilerden biridir.
- Evcil hayvanlara karşı alerjik reaksiyon gösteren kişiler arasında astım hastaları da yer almaktadır. Hassas bağışıklık sistemine sahip kişiler köpek veya kedilerin idrarındaki, tükürüğündeki ya da ölü deri hücrelerindeki zararsız proteinlere tepki gösterebilmektedir. Evcil hayvan alerjenleri, duvarlardan mobilyalara ve giysilere kadar her türlü yüzeyde olabilir. Ayrıca okşandıklarında ve tarandıklarında alerjenlerin havaya karışma ihtimali de vardır. Kedi alerjenlerinden etkilenenlerin sayısı köpek alerjenlerinden etkilenenlerin sayısından iki kat daha fazladır. Bununla birlikte kedi alerjenleri kronik astıma sebep olabilmektedir.
Astım atağına neden olacak havadaki tahriş edici maddeler ise duman ve ozon gibi hava kirlilikleri, boya, benzin, parfümler ve kokulu sabunlar, odun ateşi, kimyasallar, havadaki toz ve parçacıklardır. Bulunduğunuz ya da çalıştığınız ortama bağlı olarak kimyasallar, tozlar ve püskürtülen maddeler sağlık riski oluşturabilir. Tüm bu etmenler dışında küf sporları, hamam böcekleri ve toz akarları gizli hava kirliliğine neden olarak alerjileri tetikleyebilmektedir. Ayrıca bulunduğunuz iç mekanda sigara içilmesi soluduğunuz havanın sağlıklı olmadığı anlamına gelir. ABD’deki %60 oranındaki astımlı çocuklardaki astım ataklarının sıklığı ve şiddeti, uzun süreli semptomları ve azalmış akciğer fonksiyonu, çevresel tütün dumanına maruz kalması ile ilişkilendirilmiştir.
Astım Hastaları İçin Hava Temizleyicisinin Önemi Nedir?
Her gün kirli hava solumaktan kaynaklı sağlık sorunları riskleri artarken yapılan sayısız araştırmalar hava kirliliğinin 7’den 70’e herkesi nasıl etkilediğini gözler önüne sermektedir. Öğrenmede güçlük ve birçok sağlık sorunu dışında alerji hastalarının da kötü etkilenmesine neden olan iç hava kirliliğinin etkisini azaltmanın birçok yolu vardır.
İç mekanınızdaki hava kalitesini iyileştirmek için iç mekanınızı ve eşyalarınızı temiz olmasına dikkat edebilirsiniz. Küf ve ev tozu akarlarını önlemek için nemi düşük seviyede tutabilirsiniz. Alerjen partiküllerini iç mekandan uzaklaştırmak için HEPA filtreli bir hava temizleyici kullanabilirsiniz. Etkili bir hava temizleyici işyeri ve ev ortamında kötü etkilere neden olan faktörleri ortadan kaldırarak ya da azaltarak hava kalitesini olumlu yönde değiştirecektir.
Yüksek Etkinlikte Partikül Yakalayıcı (HEPA) ile donatılmış bir hava temizleme cihazı 0,003 mikrona kadar olan küçük boyuttaki partiküllerin %99,9’unu temizleyebilir. HEPA filtreleri, hayvan tüyleri, toz akarları ve polen gibi büyük parçacıkları da havadan uzaklaştırmak için kullanılan harika yöntemlerden biridir. Kaliteli bir hava temizleme cihazı havanın temizlenmesini sağlayarak semptomlarınızın azalmasını sağlayabilmektedir.
Hava Temizleme Cihazlarının Alerjiler ve Astım Hastaları Üzerindeki Olumlu Etkileri
Yapılan araştırmada küresel olarak gelişmiş ülkelerde yaygın olarak görülen alerjik rinit ABD ve Avrupa’da %20-30 kişide görülürken astım hastalarının da %6,0–%12,0 oranında olduğu tahmin edilmektedir. Ev tozu akarları, hamamböcekleri, fareler ve sıçanlar ile tüylü evcil hayvanlardan kaynaklanan alerjenler alerjik reaksiyonların ana sebepleri arasında sayılır. Gelişmekte olan ülkelerde, kırsal alanlarda özellikle kadınlar arasında yetişkin astımına neden olabilen faktörler ise pişirmeden kaynaklanan biyokütle dumanı ve ısıtmadır.
İyi bir iç hava kalitesine sahip olmak sağlıklı bir yaşam sürmenin önemli bir parçasıdır. Her birey alerjenlere farklı tepkiler verebilir. Bazıları hapşırma ve kaşıntılı burun ve göz gibi sorunlardan muzdarip olabilirken bazıları günlük hayatını etkileyecek derecede solunum yolları problemleri ile karşılaşabilir. Yatak odalarında ve oturma odalarında yapılan 6 aylık bir çalışma sonucu hava temizleyicisinin havadaki toz partiküllerini ve alerjenleri yakaladığını göstermiştir. Havada bulunan partikül madde, astım hastalığının çevresel tetikleyicisidir. Başka bir araştırmaya göre ise astım hastası çocukların yatak odalarında bulunan hava temizleme cihazları partikül maddelerini ortalama %50 oranında azaltmıştır.
HEPA filtereli yüksek partikül tutucu hava temizleme cihazlarının verimliliğini açıklığa kavuşturacak birçok araştırma yapılmaktadır. Yapılan araştırmalardan birine köpek ve kediye duyarlı 36 astım hastası çocuk dahil edilmiştir. Oturma odası ve yatak odalarına sahte ve kaliteli HEPA filtreli hava temizleyici konulmuş ve HEPA filtreli grupta yer alan çocukların burun tıkanıklığı da dahil geceleri oluşan semptomlarında azalma gözlemlenmiştir.
Tüm alerjik hastalıkların %50’den fazlası iç ortam dışındaki alerjenlerden kaynaklanırken birçok tıp uzmanı ve araştırma çalışması hava temizleme cihazlarının nasıl etkili olduğuna dikkat çekmektedir. Hava temizleyicileri tek bir oda veya alandaki havayı filtrelemek için tasarlanmıştır. İnsanların zamanlarının yaklaşık %90’ını iç mekanlarda geçirdiği düşünüldüğünde yukarıda bahsettiğimiz faktörler ve uçucu organik bileşikler (VOC’ler) dahil olmak üzere partiküllerin veya gazların insan sağlığına etkisi kaçınılmaz olabilmektedir. Hiçbir hava temizleme cihazı tüm hava kirleticilerini ortadan kaldırmasa da taşınabilir HEPA temizleyicileri üzerinde yapılan araştırmalar kardiyovasküler ve solunum sağlığında küçük gelişmelerin olduğunu kaydetmiştir. Ayrıca bir veya daha fazla alerjik reaksiyonlarda ve astım semptomlarında bazı iyileşmeler olduğu gözlemlenmiştir. Dolayısıyla astım hastaları için hava temizleyici iç mekandaki kirliliği azaltarak hastalık semptomlarını iyileştirebilecek bir araç olabilir.
Kaynakça:
https://www.epa.gov/indoor-air-quality-iaq/introduction-indoor-air-quality https://www.healthline.com/health/allergies/how-to-get-rid-of-allergies#treatments https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3161201/ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4587002/#ref37 https://www.epa.gov/sites/production/files/2018-07/documents/guide_to_air_cleaners_in_the_home_2nd_edition.pdf
