Hem insan sağlığına hem de çevreye zarar veren hava kirliliği her yıl 5 milyon ölümle ilişkilendirilmektedir. Dış ortamın yanı sıra iç mekan kirliliği de solunum ve başka hastalıklara sebep olmaktadır. Dolayısıyla dünyanın en büyük sağlık sorunları arasında gösterilen hava kirliliği, Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre küresel nüfusun %99’unun maruz kaldığı bir durumdur. Ülkeleri bu konuyu ele alma konusunda destekleyen DSÖ, temiz havanın sağlık için temel unsur olduğunu vurgulamaktadır. Peki havanın kalitesini olumsuz etkileyen hava kirliliği nedenleri nelerdir?
Olumsuz Etkilere Sahip Hava Kirliliği Nedir?
Dünya Sağlık Örgütü’nün sitesinde yer alan bilgilere göre hava kirliliği iç veya dış ortamın herhangi bir fiziksel, kimyasal ya da biyolojik ajan tarafından kirlenip atmosferin doğal özelliklerini kaybetmesidir. Zararlı yaşam koşulları yaratan kirleticiler pek çok sebepten dolayı oluşurken kirliliğin sebep olduğu olumsuz etkilerden korunamayan kişiler ya da ülkeler en çok zarar görenler olmaktadır. Dünya Hava Kalitesi İndeksi tarafından sağlanan “Dünyanın Hava Kirliliği: Gerçek Zamanlı Hava Kalitesi Endeksi” ile dünyadaki 10 binden fazla istasyonun gerçek zamanlı hava kalitesi gösterilmektedir. Renkler ile ifade edilen hava kalitesi ölçeğinde PM2.5 ve PM10, kükürt dioksit, ozon, azot dioksit ve karbon monoksit emisyonlarının ölçümleri yapılmaktadır. Havanın temizliğini anlık olarak ölçen hava kalitesi renklerin yanı sıra sayılar ile de ifade edilmektedir.
- 0-50 iyi
- 50-100 orta
- 100-150- sağlıksız hassas gruplar için
- 150-200 sağlıksız
- 200-250 çok sağlıksız
- 300-500 tehlikeli
Dünyadaki Hava Kirliliği Nedenleri Nelerdir?
Küresel anlamda büyük etkisi olan kirlilik DSÖ tarafından hem ekonomik zararlar hem de kanser, felç ve astım gibi hastalıklar için risk faktörü olarak kabul edilir. Kirliliğin insan vücuduna etkileri kirleticiye maruz kalma süresine göre değişebileceği gibi kirleticinin türüne göre de değişebilir. İlk on kirlilik türleri içerisinde kükürt dioksit, karbon monoksit, karbondioksit, uçucu organik bileşikler, partikül maddeler, azot dioksit ve ozon gibi unsurlar yer alır.
İnsan yapımı dış mekan hava kirliliği araçlardan, elektrik üretiminden, sanayiden ya da bina ısıtma sistemleri gibi faktörlerden kaynaklanabilmektedir. Ayrıca nüfusun artması ve fosil yakıtların yakılması da kirliliğin artmasına neden olan unsurlardır. Kirleticilerin çevrenin yanı sıra insan sağlığına etkisi zaman, mekan ve kirleticinin konsantrasyonuna göre değişmekle beraber genel olarak hem ölüm oranlarında artışa hem de başka hastalıklara bağlı hastane başvurularını artırdığı bilinmektedir.
İç mekan kirlilikleri ise kişisel bakım ürünler, temizlik ürünleri, yazıcı ve fotokopi makinaları, rutubet ve sıcaklık, yemek pişirmek ya da sigara içmek gibi faktörlerden kaynaklanabilmektedir. Ayrıca dış hava kirliliği kapı ve pencerelerden bina içerisinde girerek havanın kalitesini olumsuz etkileyebilmektedir. Kirleticiler, baş ağrısından baş dönmesine, göz ve boğaz tahrişinden kalp hastalıklarına göre farklı sağlık sorunlarına sebep olabilmektedir.
